Waterstofeconomie: een blik op de toekomst

INOVYN is een vooraanstaand chemisch bedrijf en onderdeel van INEOS. Haar producten (vb. zout, pvc, chloor...) komen voor in bijna elk aspect van de moderne samenleving. Wouter Bleukx, verantwoordelijke voor de business unit voor waterstof bij INOVYN, heeft een nobele ambitie: “Ik wil bijdragen om een verschil te maken voor de volgende generatie. Waterstof kan dat waarmaken”

Mark Andries, administrateur-generaal van het Vlaams Agentschap voor Innoveren en Ondernemen (VLAIO), stimuleert groei en innovatie bij Vlaamse ondernemingen. Alle ondernemingen kunnen klant worden bij VLAIO, groot, klein en alles ertussenin. “De Vlaamse overheid gelooft in ondernemerschap en dat verdient een boost. De drempel om financiële steun aan te vragen, ligt bewust laag. Op het vlak van kwaliteit leggen we de lat wél hoog. VLAIO gaat op zoek naar vernieuwende kennis en baanbrekende ontwikkelingen, zoals waterstofeconomie”, zegt Mark Andries.

Programma’s om aan kennisdiffusie te doen, staat ook hoog op de agenda. Bedrijven die niet zelf de expertise niet in huis hebben, maar wel potentieel hebben om te innoveren, kunnen bij VLAIO aankloppen.

Waterstof is een bijproduct van heel wat chemische processen. Vandaag wordt het grootste deel opgevangen en ingezet als brandstof of gebruikt als grondstof voor de productie van andere chemische producten (bv. ammoniak). Waterstof komt veelvuldig voor in de chemische industrie en is dus geen onbekende in de haven van Antwerpen. Maar is het mogelijk om een economie te bouwen rond waterstof?

INOVYN produceert 2 miljoen ton chloor en nog eens 2 miljoen natriumhydroxide (loog) per jaar. In die productieprocessen komt ook waterstof vrij. Deze waterstof speelt reeds een belangrijke rol in de duurzaamheidsstrategie van INOVYN.

Studies geven aan dat waterstof een grote CO2-reductie teweeg brengt als het slim wordt ingezet. Waterstof heeft daarom een positieve impact op het milieu. In een volgende fase is het de bedoeling om meer groene waterstof te gaan produceren zodat CO2-uitstoot nog verder vermindert, maar het is belangrijk dat deze projecten ook economisch haalbaar zijn.

INOVYN durft risico’s te nemen in het teken van duurzaam ondernemen en produceren. Een goed voorbeeld is de bouw van een nieuwe productie-eenheid voor zout in Tavaux (Frankrijk). Deze zal gebouwd worden volgens de best beschikbare technologische processen. Het kostenplaatje voor deze vernieuwing kost 68 miljoen euro, maar de impact is indrukwekkend. Deze investering draagt bij tot een verminderd energie- en waterverbruik en leidt tot 16% minder CO2-uitstoot voor de ganse INOVYN site in Tavaux.

De balans moet kloppen, zowel in de boekhouding als in het duurzaam ondernemingsplan. “Je kan alles vergroenen”, zegt Wouter “maar de andere objectieven mogen er niet onder lijden. We blijven een onderneming, dus we kijken ook naar onze eigen financiële gezondheid. Profit, People, Planet, ze zijn alle drie belangrijk en moeten in balans zijn.”

INOVYN past een transparante methodiek toe om projecten te selecteren voor uitvoering. Dat gebeurt op basis van een x-as en een y-as. De x-waarde toont de impact op het klimaat en de y-as geeft de ROI aan. Zo krijgen Wouter en zijn team zicht op de initiatieven met zo hoog mogelijk positieve impact op het klimaat en een zo gunstig mogelijke financiële uitkomst. “Hoe goed en groen sommige ideeën ook mogen zijn, soms zijn ze vandaag de dag, economisch gezien, nog niet haalbaar en dan kunnen we zo’n project nog niet uitvoeren”. En dan is de vraag: hoe past waterstof in dit model?

Momenteel lopen er meer dan 60 projecten over 12 INOVYN sites in Europa mbt energie-efficiëntie, groene processen... Elke site heeft z’n eigen duurzaamheidsprogramma en doelstellingen. De doelstelling om op termijn CO2- neutraal te produceren staat centraal.

“The climate is not a local or a regional problem. A network of international players with both the competence and the resources would, however, be capable of saving our climate. But we need to progress efforts in that direction, not only in the port of Antwerp, but on a global scale. Industrial sectors such as the steel and chemical industries, which are associated with high levels of greenhouse gas emissions, carry a high degree of responsibility within these efforts. Today, those businesses are already bringing about ground-breaking innovations and are creating large numbers of jobs. In Flanders, our aim is to nurture companies of that type, but the entire sector must also undergo a major and significant transformation. Both short-term and long-term investments are therefore the order of the day”, says Mark.

De Belgische economie verwerkt jaarlijks 6 miljard m3 waterstof. We zijn bovendien wereldkampioen in de dichtheid van waterstofnetwerken. De grootste concentratie bevindt zich in slechts 613 km pijpleidingen. De aanwezigheid van waterstof is dus sterk doorgedrongen in de Belgische industrie. Nu moeten we het product enkel nog zodanig inzetten dat het een gunstig effect heeft op het klimaat én de economie.

Door nieuwe toepassingen te ontwikkelen voor waterstof, kan het product een positieve bijdrage leveren aan een groene toekomst. Denk maar aan waterstof als drager voor hernieuwbare energie. In de circulaire economie kan waterstof dan terug opgevangen worden om als grondstof te dienen voor een ander product. “Waterstof gebruiken voor meerdere toepassingen zal een positieve impact hebben op het klimaatprobleem. Daarover zijn bedrijven en overheid het over eens”.

Om waterstof in de nabije toekomst, als klimaatneutrale brandstof op de kaart te zetten, is een duurzame samenwerking nodig tussen verschillende sectoren. “De havens, de automotive sector, de energiesector en de chemie gaan de handen in elkaar moeten slaan”, aldus Mark.

De businessmodellen die al hun nut hebben bewezen in de circulaire economie kunnen als basis dienen voor het realiseren van de waterstofeconomie.

“Durven ondernemen is voor INOVYN een prioriteit. De business unit waterstof kost momenteel meer dan het opbrengt. Maar ik ben overtuigd dat de positieve evolutie van deze opbrengstcurve niet lang meer op zich zal laten wachten”, Wouter Bleukx.

Het succes van waterstofeconomie is afhankelijk van de beschikbaarheid van hernieuwbare energie. Tegelijk zal de kost ervan fors omlaag moeten. Momenteel ligt ze nog te hoog om de ontwikkeling en innovatie rond waterstofgas aantrekkelijk te maken. Volgens Wouter ligt ook het overwinnen van deze hindernis binnen enkele jaren binnen handbereik. “Zonnepanelen kosten vandaag 60% minder dan 10 jaar geleden. Het vraagt tijd, maar de evoluties zijn hoopgevend. Wanneer de vraag naar waterstof stijgt, bijvoorbeeld in de auto-industrie, zal de prijs ook dalen. Het schaalvoordeel is een sleutel.”

“Daarnaast zijn er wetenschappelijke doorbraken nodig om waterstof klimaatneutraal te produceren. Academisch onderzoek en industriële ontwikkeling moeten elkaar versterken. De leercurve is veel korter als verschillende partijen samenwerken om waterstof marktklaar te maken”.

Een mooi voorbeeld van de toegevoegde waarde van academisch onderzoek is het Power to Methanol project (powertomethanolantwerp.com). Na universitair onderzoek bleek CO2 en groene waterstof te kunnen dienen als grondstof voor methanolproductie. De industrie wil dit bevestigen door het onderzoek toe te passen tijdens een operationele testfase op de site van INOVYN in Antwerpen.

“Verschillende partijen rond de tafel zetten levert resultaat op. Kennis is onmisbaar, maar een goed netwerk en samenwerking om projecten te realiseren met daarbij een goede communicatie is minstens even belangrijk. Dit voorbeeldproject bewijst het”, zegt Wouter.

*Port of Antwerp-Bruges nam een zeer actieve rol in de opvolging van wat wetenschappelijk of theoretisch mogelijk zou kunnen zijn en wat industrieel te verwezenlijken is.

In 2050 moet de Europese economie 100% klimaatneutraal zijn. Waterstof kan hieraan een grote bijdrage leveren. De groene toepassingen zijn divers. “Vrachtwagens en de binnenvaart in de haven van Antwerpen zouden in de toekomst kunnen tanken op waterstof”, haalt Wouter aan. Om dat ideaal te halen zijn nog grote inspanningen nodig over de hele waterstof waardeketen van H2 productie, infrastructuur, beschikbaarheid van vrachtwagen met brandstofcellen..:

“Intussen kunnen we ons concentreren om groene oplossingen uit te werken voor bepaalde clusters, bijvoorbeeld de haven van Antwerpen. Mijn advies is: start niet meteen op gigaschaal. Zolang de beschikbaarheid van groene energie beperkt is moeten we groene waterstof gebruiken waar ze het meest zinvol zijn: als grondstof en voor mobiliteit toepassingen. De realisatie van deze projecten kan de waterstof economie een boost geven. We zitten nu in een belangrijke fase waarin we resources steken in projecten die veel tijd, geld en energie kosten, maar nog niet altijd grootschalige resultaten geeft. Maar eens die doorbraak gerealiseerd is kunnen verdere ontwikkelingen elkaar snel opvolgen. Het is nog even strijden”, Wouter Bleukx.

 

“Het optimisme moet er zijn. Samen kunnen we het klimaat redden. Maar realisme is ook nodig. We moeten ons bewust zijn van een loodzware weg”, Mark Andries.