De natuur is een bron van inspiratie voor nieuwe technologie

Centre4NI is een organisatie die duurzaamheid een niveau hoger wil schakelen door te leren van de natuur. De natuur onderneemt, ontwikkelt en organiseert namelijk al miljoenen jaren succesvol op een planeet met eindige grondstoffen en doet dit zonder vervuiling, uitputting en degradatie. Het Centre4NI helpt bedrijven en organisaties om NI toe te passen in innovatie, business modellen en organisatievormen. Leen Gorissen (doctor in biologie met een specialisatie in transitiewetenschap, duurzaamheid, biomimicry, regenerative design) licht een tipje van de sluier op.

DEME is een wereldleider in baggeren en landaanwinning, oplossingen voor de offshore energiemarkt, milieu- en infra-maritieme werken. 
Hoewel haar wortels in België liggen, heeft DEME een sterke aanwezigheid over de hele wereld. Duurzaam denken staat hoog op de agenda. Tomas Sterckx, projectleider Coastbusters, geeft een praktisch voorbeeld van hoe natuur en innovatie perfect samenwerken. 

Natural Intelligence (NI) is de intelligentie die zo oud is als de tijd. Het is de logica die weet wat werkt, wat blijft bestaan en wat bijdraagt ​​aan de toekomst van het leven op aarde. Het is de motor achter 3,8 miljard jaar voortdurende innovatie, aanpassing en uiteindelijk regeneratie. Het is de intelligentie die het leven in leven houdt, ondanks oneindige verandering en disruptie. NI als inspiratiebron voor innovatie, helpt om meer efficiënte, effectieve, veerkrachtige en duurzame oplossingen te ontwikkelen. Het laat bedrijven, organisaties en instellingen bouwen aan een gezondere, rijkere en een meer levensvatbare toekomst.

Als we de overlevingskampioenen bestuderen, dan blijkt dat deze een aantal gemeenschappelijke kenmerken en/of patronen vertonen. Dit zijn dus universele principes voor langdurig succes in een wereld die voortdurend in verandering is. De discipline Biomimicry noemt het Life’s Principles en gebruikt ze als lens om te leren innoveren zoals de natuur dat doet. Al is het niet de enige discipline die de natuurwetten als uitgangspunt neemt. Ook regenerative design & development, systeemdenken, nature-based solutions en permacultuur vertrekken vanuit inzichten over hoe het leven werkt. 

“NI is dus een overkoepelende term voor al de disciplines, die vertrekken van een logica van levende systemen, van samenhang en onderlinge afhankelijkheid. NI is een ruimer concept dan biomimicry, want het gaat niet alleen over het imiteren maar ook over het faciliteren van de natuur. We proberen namelijk vaak met technologie iets te bereiken wat de natuur al miljoenen jaren eerder heeft geperfectioneerd.”- Leen Gorissen

Het huidig model van waardecreatie holt het levensinstandhoudingssysteem van onze planeet uit: de aarde en al het leven erop wordt ongezonder, minder soortenrijk, minder vitaal en minder levensvatbaar. Kortom, de levenskwaliteit en levenskracht van al het leven gaat achteruit, ook dat van de mens. Dit is een terminaal systeem want het bestendigd achteruitgang. “Wij zoeken vooral naar oplossingen die positieve impact teweegbrengen, die de aarde regenereren, wat verder gaat dan de negatieve impact terugschroeven”, aldus Leen.

Er is een heersend basisbeginsel dat het leven heeft laten overleven gedurende miljarden jaren. En dit beginsel is verrassend eenvoudig: “laat het beter achter dan je het gevonden hebt”. Dit biologisch verschijnsel heet regeneratie: een proces van vernieuwing dat leidt tot een hogere orde van gezondheid, rijkdom, vitaliteit en levensvatbaarheid. 

“De overlevingskampioenen laten de wereld gezonder, rijker, vitaler en meer levenskrachtig achter. De uitdaging waar wij nu voor staan is hoe we ons huidige degeneratieve model van waardecreatie kunnen ombuigen naar een regeneratief model in harmonie met hoe het leven werkt. De eerste stap is om lessen uit de natuur te vertalen in baanbrekende innovaties. Bijvoorbeeld, hoe creëert de natuur antivirale omgevingen? Planten en vooral bomen produceren desinfecterende aroma’s, die schade van nadelige microben helpen voorkomen. En omdat wij als mens zijn mee-geëvolueerd met onze omgeving boosten deze aroma’s ook ons immuunsysteem. 

Therapie bosbaden 

Onze natuurlijke weerstand stijgt na een lange en verkwikkende boswandeling. Studies tonen ook aan dat het aantal killer T-cellen, cellen uit ons immuunsysteem die kankercellen uitschakelen, significant hoger is na het doorbrengen van een paar uur in een bos. 

Haaien 

Om hun snelheid onder water te garanderen, bezitten haaien een microscopische structuur die voorkomt dat water of andere organismen aan hun huid blijven kleven. Door deze structuur te imiteren in folies, maak je producten en oppervlakten antibacterieel en antiviraal zonder gebruik van detergenten. Ook schepen kunnen voorzien worden door een op de haaienhuid geïnspireerde coating, waardoor er veel minder tot geen aanslag meer is op de scheepsrompen en het schip makkelijker door het water glijdt. Meer snelheid en minder onderhoudswerk en dus minder kosten. 

“Dit zijn voorbeelden van productinnovatie gebaseerd op de natuur. Als we die coatings voor schepen maken via biochemie die niet toxisch is voor fauna en flora (want alle chemie in de natuur is biocompatibel en bio-afbreekbaar) dan innoveren we op procesniveau. 
 

Ook op organisatorisch niveau is het mogelijk om efficiëntie en effectiviteit te verhogen door de natuur te imiteren. Alle levende systemen zijn immers zelf-organiserend en zelfregulerend. Deze kenmerken promoten robuustheid, veerkracht en aanpassingsvermogen. Ondernemingen kunnen de natuur gebruiken als mentor en als maatstaf om hun organisatie toekomstbestendiger te maken. 

Dankzij wetenschappelijk onderzoek weten we immers welke essentiële kenmerken systemen veerkrachtig maken in een omgeving die continue in verandering is:

• Diversiteit: want het is onduidelijk wat er verstoord zal worden
• Decentralisatie: want het is onduidelijk waar de verstoring zal plaatsvinden
• Redundantie:  want het is onduidelijk hoeveel elementen er verstoord zullen worden

Zo zie je bijvoorbeeld dat bedrijven die al aan thuiswerk deden en dus meer gedecentraliseerd kunnen werken veel sneller en efficiënter op de COVID-crisis konden inspelen. Hetzelfde geldt voor organisaties die meer diversiteit hebben in hun diensten. Bijvoorbeeld restaurants die ook afhaalmenu’s aanbieden kunnen sneller schakelen dan deze die dit niet deden. En ziekenhuizen in deze pandemie illustreren dat de schaduwzijde van doorgedreven efficiëntie kwetsbaarheid is. Het is altijd beter om overschotten (bv. in bedden en personeel) te hebben want je weet nooit wanneer je die nodig hebt. 

Kustbeschermingsmaatregelen zijn nodig onder druk ​​van klimaatverandering (zeespiegelstijging, intensivering van stormen, toenemende stranderosie, enz.) en menselijke invloed (demografische evolutie, verlies van habitats, economische expansie, enz.) Deze tendensen bedreigen het ecosysteem en de veerkracht van de kustgebieden.

Coastbusters is een duurzame en ecologische oplossing voor erosie van het strand en bijgevolg de afbraak van de duinen en de gevolgen van een stijgende zeespiegel. 
Coastbusters zijn in feite bouwers van natuurlijke biogene riffen in het water aan de vooroever van het strand, dieper achter de zeelijn. Het brengt een natuurlijk evenwicht van de beweging van het zand doorheen de seizoenen. Deze natural flow zorgt voor een organische en natuurlijke harmonie tussen de zee en de duinen. 
 

Deze ecosystemen zijn efficiënter, effectiever, duurzamer en op lange termijn veel goedkoper dan een harde traditionele zeewering (vb dijken). “Wenduine is een goed voorbeeld van een moeilijke sectie aan de kust”, zegt Tomas. In Wenduine verstoort de harde infrastructuur de natuurlijke beweging van het strand. De ruimte tussen de waterlijn en de verharde dijken is er te kort. “Op plekken waar er wel ruimte is voor de natuur zien we een enorme vooruitgang en veel mogelijkheden, net omdat er dan de optie is om Coastbusters duurzaam in te zetten. Op lange termijn is Coastbusters natuurgerichte aanpak een pak goedkoper voor de kuststeden”, aldus Tomas Sterckx (projectleider Coastbusters bij DEME). 

Enkele cijfers

• De ingrepen en kosten die gepaard gaan met de stijgende zeespiegel zijn 6 maal hoger in vergelijking met 1980
• Een wereldwijde waterspiegelstijging van 0,65 m brengt een kost van 9,6 triljoen dollar met zich mee
• De vraag naar ecosystemen als oplossing tegen overstromingen zal tot 2030 stijgen met 17,5 biljoen dollar

DEME volgt verschillende onderzoeken op en zet er ook regelmatig op poten in samenwerking met verschillende universiteiten. Zo willen ze een significant verschil maken in de duurzame innovatieve mogelijkheden binnen hun eigen vakgebied. Tomas haalt het belang aan van biodiversiteit als cruciaal onderdeel van hun duurzaam beleid. “We moeten stukken van de natuur teruggeven. We moeten de natuur de vrijheid te geven om terug stabiel te worden. De industrie heeft destijds teveel genomen. Zo’n beslissingen gaan gepaard met kosten en tegenwind van de omgeving. Industrieterreinen teruggeven aan de natuur is een altruïstische daad én toch kan niet iedereen zich hierin vinden. Vreemd, want uit onderzoek blijkt dat als burgers moeten kiezen tussen een gratis natuuronvriendelijke oplossing of een betalende optie met een positief effect op het klimaat en de natuur, ze geneigd zijn om de tweede duurzame optie te kiezen. Dat is ook wat DEME doet. Het is onze plicht om ook aan de toekomst te denken.”

DEME werkt momenteel aan een nature based solution voor de Schelde, die gaandeweg meer op een kanaal is gaan lijken dan op een rivier, om de oeverbescherming er op een natuurlijke manier aan te pakken. Hoe kan de natuurmeer zijn gang gaan zonder in te boeten aan welvaart en economische groei? Dat staat op de agenda. 

“Het stopt natuurlijk nooit. DEME blijft investeren in een betere toekomst.”